Digital Omnibus i uproszczenia w regulacjach AI: co oznacza najnowsza propozycja Komisji Europejskiej?

19 listopada 2025 r. Komisja Europejska opublikowała pakiet legislacyjny określany jako Digital Omnibus on AI Regulation Proposal. Jest to obszerna propozycja zmian w unijnych regulacjach cyfrowych, w tym w kluczowej ustawie regulującej sztuczną inteligencję – AI Act. Celem pakietu jest uproszczenie obowiązujących i nadchodzących przepisów, zmniejszenie obciążeń administracyjnych oraz dostosowanie harmonogramu wdrożenia regulacji do realiów rynku. Propozycja wzbudziła duże zainteresowanie zarówno wśród przedsiębiorstw technologicznych, jak i organizacji zajmujących się ochroną praw obywateli.

Poniżej przedstawiam szczegółowe omówienie najważniejszych elementów projektu, jego potencjalnych skutków oraz kontrowersji, jakie wywołał.

 

Dlaczego Digital Omnibus?

Od momentu przyjęcia AI Act w 2024 roku pojawiały się liczne sygnały ze strony przedsiębiorców i administracji państw członkowskich, że tempo wejścia w życie przepisów jest bardzo szybkie, a zakres obowiązków – szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw – znacząco obciąża zasoby firm. Z drugiej strony organizacje społeczne alarmowały, że rozwój generatywnej AI jest tak szybki, iż regulacje powinny być wdrażane jeszcze bardziej stanowczo.

W tak złożonej sytuacji Komisja zdecydowała się na przegląd przepisów cyfrowych i przygotowanie pakietu Digital Omnibus, który ma usprawnić implementację istniejącego prawa oraz dostosować niektóre przepisy AI Act do realnych możliwości wdrożeniowych europejskiej gospodarki.

Propozycja nie zmienia fundamentów AI Act – ale modyfikuje harmonogram, zakres obowiązków oraz sposób nadzoru nad rynkiem.

Najważniejsze założenia propozycji Komisji

1. Opóźnienie obowiązków dla systemów wysokiego ryzyka

Najbardziej medialnym punktem propozycji jest przesunięcie terminu pełnego wdrożenia przepisów dotyczących tzw. systemów AI wysokiego ryzyka. To właśnie te systemy – m.in. stosowane w bankowości, medycynie, edukacji, procesach rekrutacyjnych czy zarządzaniu infrastrukturą krytyczną – podlegają najbardziej rygorystycznym wymogom.

Komisja proponuje, aby większość obowiązków dotyczących tych systemów została przesunięta na grudzień 2027 r.. Przedsiębiorstwa zyskałyby dodatkowe dwa lata na przygotowanie dokumentacji, wdrożenie audytów, przygotowanie ocen ryzyka oraz dostosowanie modeli AI do standardów technicznych.

2. Uproszczenia dla MŚP i small mid-caps

Jednym z głównych zarzutów wobec AI Act był wysoki poziom formalizacji, który mógłby hamować rozwój mniejszych przedsiębiorstw. Digital Omnibus proponuje:

• ograniczenie obowiązków dokumentacyjnych,
• uproszczenie audytów,
• wsparcie techniczne dostarczane przez państwa członkowskie,
• niższe wymagania w zakresie przechowywania i raportowania danych.

Celem jest stworzenie bardziej proporcjonalnego systemu, w którym duże przedsiębiorstwa – rozwijające złożone modele lub operujące na szeroką skalę – ponoszą większy ciężar regulacyjny niż mniejsze firmy.

3. Wzmocnienie regulatory sandboxes i „real-world testing”

Regulatory sandboxes, czyli kontrolowane środowiska do testowania systemów AI, już są elementem AI Act. Digital Omnibus rozszerza ich funkcjonalność:

• umożliwia dłuższe testy,
• pozwala prowadzić testy „w świecie rzeczywistym” poza sandboxem pod nadzorem regulatorów,
• otwiera możliwość współpracy międzysektorowej.

Ma to ułatwić przedsiębiorstwom testowanie innowacyjnych technologii bez ryzyka naruszenia prawa przed oficjalnym wdrożeniem produktu.

4. Centralizacja nadzoru poprzez AI Office

W ramach AI Act powstał europejski AI Office, odpowiedzialny m.in. za nadzór nad modelami ogólnego przeznaczenia (GPAI) oraz harmonizację interpretacji prawa w UE. Digital Omnibus wzmacnia jego kompetencje:

• AI Office otrzyma większe możliwości prowadzenia postępowań wyjaśniających,
• będzie mógł nadzorować rejestry systemów AI,
• zyska prawo wydawania wiążących wytycznych dla organów krajowych.

To ruch w kierunku większej centralizacji i spójności na poziomie europejskim.

5. Uproszczenia rejestracji systemów AI

Komisja proponuje ograniczenie obowiązku rejestracji tylko do systemów wysokiego ryzyka. Modele generatywne i systemy niższego ryzyka nie będą musiały być rejestrowane, aby uniknąć tworzenia biurokratycznej „superbazy danych”, której utrzymanie byłoby kosztowne i mało praktyczne.

6. Redukcja kosztów regulacyjnych

Pakiet zmian ma charakter deregulacyjny. Komisja szacuje, że uproszczenia mogą zredukować koszty zgodności dla firm nawet o kilkadziesiąt procent. To ważny sygnał szczególnie dla firm europejskich, które w wyścigu AI rywalizują z gigantami z USA i Chin.

Kontrowersje i krytyka

1. Zarzuty o „osłabienie” ochrony cyfrowej

Część organizacji pozarządowych obawia się, że przesunięcie wejścia w życie najważniejszych regulacji de facto oznacza długie lata funkcjonowania AI bez realnego nadzoru. Krytycy wskazują m.in. na ryzyka związane z:

• identyfikacją biometryczną,
• scoringiem obywateli,
• manipulacją poprzez algorytmy generatywne.

Według nich opóźnienie może mieć koszt społeczny wyższy niż ewentualne trudności firm.

2. Faworyzowanie dużych firm technologicznych

Niektórzy komentatorzy zauważają, że największe korporacje już posiadają narzędzia i zasoby, by spełnić wymogi AI Act, nawet w pierwotnym terminie. Przesunięcie i uproszczenia mogą dać im dodatkową przewagę konkurencyjną, a sektor MSP mimo uproszczeń dalej będzie w trudnej sytuacji.

3. Nakładanie się zmian na system prawny EU

Digital Omnibus wpływa nie tylko na AI Act, lecz także na inne przepisy: DSA, DMA, Data Act czy RODO. Niektóre państwa członkowskie podnoszą, że zbyt częste nowelizacje utrudniają stabilne wdrażanie prawa.

Co oznacza to dla przedsiębiorstw?

Krótkoterminowo:

• większą przewidywalność,
• więcej czasu na audyty i wdrożenie procesów,
• możliwość korzystania z uproszczonych wymogów dokumentacyjnych.

Długoterminowo:

• mocniejszą pozycję AI Office jako centralnego regulatora,
• bardziej ujednolicony rynek europejski,
• łatwiejsze tworzenie innowacji w ramach sandboxów.

Dla firm korzystających z AI (np. w marketingu, analizie danych, HR, finansach) oznacza to zmniejszenie presji i więcej przestrzeni na przygotowanie zgodnych z prawem modeli i procesów.

Podsumowanie

Propozycja Digital Omnibus to próba wyważenia dwóch celów: ochrony obywateli przed ryzykami związanymi z AI oraz stworzenia warunków, które umożliwią przedsiębiorstwom rozwój innowacji bez nadmiernych obciążeń. Uproszczenia, przesunięcie terminów i wzmocnienie narzędzi nadzorczych mają doprowadzić do bardziej realistycznego wdrożenia AI Act.

Jednak dyskusja wokół pakietu pokazuje, że regulowanie sztucznej inteligencji to proces trudny, wielowarstwowy i wymagający ciągłego dostosowania do dynamicznie zmieniającej się technologii. Ostateczny kształt przepisów poznamy po negocjacjach Parlamentu Europejskiego i Rady UE – a te, jak wskazuje historia unijnego procesu legislacyjnego, mogą potrwać wiele miesięcy.