Zakaz konkurencji w umowach z programistami cz. 2

Umowa B2B: czym jest „działalność konkurencyjna” i w jaki sposób określić ją w umowie?

 

W pierwszej części artykułu przedstawiliśmy możliwość zakazania konkurencji w trakcie, jak i po ustaniu obowiązywania umowy o współpracę zawartą pomiędzy software housami a programistami prowadzącymi działalność gospodarczą. Ponadto przybliżyliśmy problem braku jednoznacznego stanowiska w kwestii zapłaty odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji po ustaniu obowiązywania umowy B2B.

W związku z tym, iż w polskim ustawodawstwie brakuje szczególnych przepisów dotyczących zastrzeżenia zakazu konkurencji w umowach B2B, w celu zrozumienia czym jest działalność konkurencyjna należy się odwołać do przepisów Kodeksu pracy. Tak jak już wskazaliśmy w cz. 1 artykułu – zakaz konkurencji uregulowany został w art. 101¹ – 101⁴ Kodeksu pracy. W art. 101¹. § 1 Kodeksu pracy, wskazano, iż zgodnie z treścią umowy o zakazie konkurencji pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność, przez okres wskazany w tejże umowie.

W tym miejscu nasuwa się pytanie, czym jest owa „działalność konkurencyjna” i w jaki sposób określić ją w umowie B2B? Na te pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.  

 

1. Czym jest działalność konkurencyjna?

Niestety w przepisach prawnych brakuje definicji „działalności konkurencyjnej”. W konsekwencji nierzadko występują trudności interpretacyjnego wyżej wskazanego pojęcia. W celu zrozumienia czym jest działalność konkurencyjna wpierw należy odwołać się do orzecznictwa sądów. Na początek wyjaśnić trzeba, iż większość orzeczeń sądowych dotyczy stosunku prawnego pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, jednak nie ma przeszkód, aby wyroki te stosować odpowiednio w relacjach biznesowych B2B.

Sąd Najwyższy przyjął, iż konkurencyjną działalnością jest aktywność przejawiana w tym samym lub takim samym zakresie przedmiotowym i skierowana do tego samego kręgu odbiorców, pokrywająca się – chociażby częściowo – z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy[1]. Ponadto Sąd Najwyższy orzekł, iż pojęcie podmiotu konkurencyjnego należy ujmować szeroko i uznawać za konkurencyjną działalność nawet częściowo zbieżną z zakresem działania danego podmiotu bez względu na jej rozmiar, jeśli mogłaby wpłynąć niekorzystnie na jego sytuację ekonomiczną, sytuację na rynku lub osiągane wyniki finansowe[2]. Termin „konkurencja” oznacza zaś rywalizację, współzawodnictwo między podmiotami lub osobami zainteresowanymi w osiągnięciu tego samego celu[3].

Kiedy zatem będziemy mogli mówili o działalności konkurencyjnej pomiędzy przedsiębiorcami? Szereg orzeczeń w stosunku do pracodawcy i pracownika wskazują, iż działania pracownika będą miały charakter konkurencyjny, jeżeli spełniają łącznie dwa warunki – po pierwsze, pokrywają się choćby w części z zakresem podstawowej lub ubocznej działalności pracodawcy oraz – po drugie, naruszają interes pracodawcy lub mu zagrażają, przy czym naruszenie lub zagrożenie musi być rzeczywiste[4].

Wobec powyższego programista prowadzący działalność gospodarczą każdorazowo musi ocenić, czy zakres aktywności swojego przedsiębiorstwa przejawia się w tym samym lub podobnym zakresie przedmiotowym co zakres działalności (podstawowy bądź uboczny) software house, z którym zawarł umowę B2B. W dalszej kolejności powinien ocenić czy usługi, które oferuje są skierowane do tego samego kręgu odbiorców co software house, z którym zawarł umowę o współprace.

Konkludując najważniejszym i podstawowym kryterium rozstrzygającym o prowadzeniu (lub nieprowadzeniu) działalności konkurencyjnej stanowi przedmiot działalności przedsiębiorstw ze sobą współpracujących oraz krąg odbiorców usług[5].

 

2. W jaki sposób prawidłowo zastrzec zakaz konkurencji w umowach B2B?

Strony zawierające umowę, w tym umowę B2B mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art.  353¹ Kodeks cywilny). Co dokładnie kryje się pod pojęciem właściwość (natura) stosunku, ustawy i zasad współżycia społecznego opisaliśmy w cz. 1 artykułu dotyczącego zakazu konkurencji.

W tym miejscu chcielibyśmy wskazać, co należy brać pod uwagę przy zastrzeganiu klauzuli zakazującej konkurencji w umowie B2B.

Jednym z najistotniejszych elementów jest zakres przedmiotowy zakazu konkurencji. Przejawia się to w tym, aby w umowie określić jakimi konkretnie usługami nie wolno rywalizować oraz na jakim rynku. Przy wyznaczaniu zakresu przedmiotowego należy mieć na uwadze, to aby zakaz konkurencji nie był nadmierny tzn. nie wykraczał poza to, co jest konieczne w celu ochrony interesów. Ponadto zakaz konkurencji nie powinien wykluczać drugiej strony z obrotu gospodarczego oraz nie powinien trwać zbyt długo. Ważnym jest, aby w umowie szczegółowo określić zakres przedmiotowy zakazu konkurencji.

Nadto w umowie należy wskazać zakres terytorialny zakazu konkurencji, na którym będzie on obowiązywać, a także czas trwania zakazu konkurencji tzn. to czy ów zakaz będzie obowiązywał w czasie trwania umowy B2B czy też po ustaniu umowy.

W dalszej kolejności w umowie B2B uregulowania wymaga kwestia odpłatności, mianowicie to czy zakaz konkurencji jest odpłatny, czy też nieodpłatny.

Również ważnym elementem jest określenie odpowiedzialności za naruszenie zakazu konkurencji np. zastrzeżenie kary umownej.

 

3. Zakaz konkurencji w ustawie o zwalczeniu nieuczciwej konkurencji

Nakreślenia wymaga również fakt, iż nawet w przypadku braku zastrzeżenia w umowie B2B zakazu konkurencji programiści prowadzący działalność gospodarczą i software house zobowiązani są konkurować między sobą w uczciwy sposób, a wynika to z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

 

Zgodnie z art. 3 ust. 1 wyżej wskazanej ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klient.

 

Natomiast w art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wymieniono przykłady czynów nieuczciwej konkurencji takich jak: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama.

 

4. Podsumowanie

W związku z tym, iż w polskim ustawodawstwie brakuje definicji działalności konkurencyjnej, bardzo ważne jest jej precyzyjne określenie w umowach B2B.

Poza zakresem przedmiotowym zakazu konkurencji radzi się, aby klauzula ograniczająca konkurencje w umowach B2B regulowała: zakres terytorialny, czas trwania, kwestie odpłatności oraz określenie odpowiedzialności za naruszenie zakazu konkurencji.

Ponadto programiści prowadzący działalność gospodarczą i software house muszą pamiętać, żeby przestrzegać przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

 

autor: Adrianna Fiedler, aplikant radcowski

 

[1] wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.02.2013 r. w sprawie o sygn. akt II PK 166/11 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.09.2008 r. w sprawie o sygn. akt I PK 27/08.

[2] wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.01.2008 r. w sprawie o sygn. akt II PK 127/07.

[3] wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11.10.2012 r w sprawie o sygn. akt III APa 18/12,

[4] wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 04.07.2013 r. w sprawie o sygn. akt III APa 9/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.09.2003 r. w sprawie o sygn. akt I PK 411/02; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08.05.2002 r.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.02.1999 r.

[5] wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.02.2013 r. w sprawie o sygn. akt II PK 166/11